Het gaat hier om een drieklank waarvan de kwint in de bas staat.

Becijfering

Deze becijfering verbergt eigenlijk heel uiteenlopende muzikale toepassingen, die we voor het gemak kunnen onderbrengen (als vereenvoudiging) in drie families. Toch kan je tegenstellingen aantreffen tussen twee families of variaties in het gebruik ervan.

Wat alle vormen van kwart-sixt gemeen hebben :
In nagenoeg alle gevallen is de bas de juiste verdubbeling, zij het om uiteenlopende redenen.

Bij de aanvang van de harmonieleer (om tijd te sparen en verwikkelingen te vermijden) kan je er van uitgaan dat elk kwart-sixtakkoord verwant is met één van de volgende drie gevallen :

 

Kwart-sixt als appoggiatuur (ook: cadenserend)

Ze zorgt voor een onderbreking in het muzikale verloop.

De bas wordt op de V^e graad geplaatst. Het is in feite een dubbele appoggiatuur die het volmaakt akkoord van de V^e graad voorafgaat. Als resultaat krijgen we een cadens (halve cadens, volmaakte cadens, of gebroken cadens).

Net zoals de appoggiatuur wordt ze op de sterke tel geplaatst, of tenminste op een tel die sterker is dan die van haar oplossing.

- De bas wordt verdubbeld, zoals altijd.
- Er zijn in feite twee verplichte bewegingen, om de appoggiaturen goed te behandelen :

de sixt daalt naar de terts,
de kwart daalt naar de terts.

 Bas gegeven :

Wanneer de kwart in de sopraan staat, moet je vermijden ze in een rechtstreekse beweging met de bas te benaderen. Dit is soms moeilijk in vierstemmige zetting. Deze rechtstreekse benadering wordt beter verdragen tussen de bas en een binnenstem.

De beste manier om een kwartsixt (appoggiatuur) te benaderen is in tegenbeweging met de buitenstemmen.

 Sopraan gegeven :

Je mag een dominantfunctie niet vooraf laten gaan door dezelfde functie. Daarom moet je absoluut vermijden het kwart-sixtakkoord als appoggiatuur te laten voorafgaan door een V^e graad, al dan niet in omkering. Beter nog is elk akkoord te vermijden met een leidtoon. Anders wordt het appoggiatuur-effect van de leidtoon teniet gedaan. Je bewijst de muziek hiermee absoluut geen dienst.

Speciaal geval :

Soms kan je het kwart-sixtakkoord als appoggiatuur ook op de eerste graad vinden (vanzelfsprekend op de sterke tel). Je vindt hiervan mooie voorbeelden in Bachs koralen. Het effect is doorgaans plechtig.

 

Doorgaand kwart-sixtakkoord

Het zorgt voor een wat lichtere schrijfstijl, je kan makkelijker een aaneengesloten baslijn maken, waar dit met kwint- en sixtakkoorden niet kan. Je kan het omschrijven als een "doorgangsakkoord" tussen een harmonie en haar omkering. De volgende voorbeelden had je even goed met I en V in grondligging kunnen oplossen :

Doorgaans wordt het op de zwakke tel geplaatst, maar je vindt het soms ook op de sterke tel.

Je kan hier twee stemmen horen die met een aaneengesloten tegenbeweging een soort wissel uitvoeren. De bas wordt dan verdubbeld in het kwart-sixtakkoord. Deze uitwisseling gebeurt meestal tussen de bas en de sopraan, soms ook tussen de bas en een andere stem.

De stem die niet beweegt, laat gewoonlijk een tonale noot horen.

Sommige kwart-sixtakkoorden komen (eerder zelden) tot stand door de gesloten beweging van één stem. Dan kan een andere noot dan de bas verdubbeld worden :

 

Kwart-sixtakkoord als wisselakkoord

Muzikaal gezien is dit de minst belangrijke. Ze dient niet als versiering, wel als dubbele wisselnoot van de volmaakte drieklank. Ze kan tussen twee identieke akkoorden staan, maar kan ook naar een ander akkoord gaan :

Andere vormen van kwart-sixt

Naargelang je vordert, ga je hybride kwart-sixtakkoorden tegenkomen: tegelijk verwant met de doorgaande kwart-sixt en de cadenserende.

Volgende gevallen zijn makkelijker te herkennen, maar zijn in het begin wat moeilijker in het gebruik. Ook is er nog geen haast bij om ze te gaan gebruiken. Je aandacht moet er pas naar uitgaan als je al het vorige onder de knie hebt. Kwestie van het bos door de bomen nog te zien :

De vermeerderde kwart

In sommige oudere handboeken vind je de volgende regel: "je mag nooit twee opeenvolgende kwart-sixtakkoorden schrijven, tenzij de eerste kwart vermeerderd is". Men bedoelt hier het gebruik van de tweede omkering van de II^e graad in de kleine tertstoon voor de kwart-sixt, in plaats van de meer gebruikelijke II⁶.

De vermomde Napolitaanse sixt

Dit is een variant op het voorgaande. Het enige verschil is de alteratie eigen aan de Napolitaanse sixt. Deze keer is het de Napolitaanse sixt in tweede omkering die het II⁶ akkoord vervangt. Daarop volgt vaak de appoggiatuur kwart-sixt. Samen met het vorige is dit een van de zeldzame gevallen waar twee opeenvolgende kwart-sixtakkoorden voorkomen.

Deze laatste twee gevallen zijn soms een struikelblok in een basopgave. Wanneer de sopraan gegeven is, blijft het gebruik van de II⁶ meer aangewezen.