O curso de harmonía é unha aprendizaxe práctica da escritura polifónica, a catro partes. Compre afacerse a escribir para o cuarteto vocal, pois a voz humana é o "instrumento" que ten a tesitura máis restrinxida. Non haberá ningún atranco máis adiante para alongar os límites permitidos para que correspondan a outros instrumentos. Sería máis difícil afacerse primeiro a unhas tesituras moi amplas e logo reaprender os constreñementos de tesituras estreitas. Veleiquí as catro voces e os límites das súas tesituras usuais (voz de bos coristas aficionados, e non solistas profesionais):

Non se deben de empregar as notas en negras máis ca moi excepcionalmente. Á esquerda: os sons reais en claves de sol e de fa. Vése que a parte de tenor, escrita en sons reais, debería sen cesar cambiar de clave. Á dereita: as claves de do, en sons reais, utilizan a maior parte do tempo un mínimo de liñas adicionais.

É posible que vostede constate lixeiras diferencias segundo os tratados. O bon sentido é de rigor: é preferible utilizar as notas extremas con prudencia, cos matices axeitados e sen atacar un comenzo de frase cas notas superiores.

Como axuda para memorizar iste cadro, observe que, respectivamente, as voces de baixo e de contralto, así como as voces de tenor e de soprano, teñen as súas tesituras a distancia de oitava.

 

---

As claves de Do : tradicionalmente, tódolos estudios a fondo de escritura fanse en tres claves de do (do en primeira, do en terceira e do en cuarta) e unha clave de fa, como eiquí enrriba á direita.

 Vantaxes :

• Asimilación concreta e definitiva das tres claves de do.
  

• Obriga de estar plenamente conscente do que se escribe.
  
• A maior parte do tempo evita-se lo emprego de líñas adicionais, pois cada clave está adaptada á tesitura axeitada.
  
• Escritura en sons reais.
  
• Un pentagrama por voz : ten-se lugar onde escribir. Vese ben a evolución de cada voz.
  
• Tódolos traballos avanzados e súas realizacións (Messiaen, Desportes, e numerosos outros autores) están publicados nestas claves.
  
• ¿Quere vostede renunciar a ler ós mestres?...

Inconvenientes :

• Consumo de papel.

---

A escritura vocal moderna en tres claves de sol e clave de fa.

Vantaxes :

• Práctica corrente na publicación da música vocal moderna.
  

• Un pentagrama por voz, igual claridade que nas claves de do.

Inconvenientes :

• Necesidade de empregar algunhas líñas complementarias no contralto (inconveniente de pouca importancia).
  
• O tenor non está escrito en sons reais, senón que sóa una oitava máis baixa ca o son escrito.¡ De ehí que os cruzamentos sexan aparentes, e que as verdadeiras relacións interválicas non estén á vista! Compre acostumbrarse a esta clave de sol particular, que se completa ás veces cun un pequeno 8 (oitava baixa).
  
• Consumo de papel.

---

A escritura en sistema de pentagramas para piano.

Vantaxes :

• Aforro de papel.
  
• Máis doado de ler.

Inconvenientes :

• Dificultade para escribir limpamente, a un nivel un pouco avanzado, a partir do intre no que ás voces adquiren unha personalidade e unha relativa independencia.
  
• Por mor do aspecto visual compacto, non incita a desenrolar unha escritura avanzada.

---

 

As regras melódicas refiren-se ó movemento dunha sóa voz (non importa cal, mais unha sóa voz á vez, sen considerar as outras).

Intervalos melódicos permitidos.

Pódense empregar ó principio dos estudios tódolos intervalos menores, maiores e xustos comprendidos entre a segunda e a sexta menor incluidas, así coma o salto de oitava. Pódese tolerar nun determinado intre a sexta maior.

Movemento melódico obrigado :

A sensible (soamente cando é a terceira do acorde de dominante) debe ir á tónica, a non ser que o acorde seguinte non emprege a tónica, ou que a voz inmediatamente superior faga oi- la tónica á altura onde se a agarda. (Esta tolerancia ás veces só se acepta cando se trata das voces superiores).

Intervalos que compre que evitar imperativamente

Ó comenzo dos estudios, compre evitar a calqueira prezo os saltos de sétima e mailos intervalos aumentados e disminuidos, os cales chegan a converterse axiña nun tic, e impiden radicalmente a descuberta de mellores realizacións, as cales representan a verdadeira armazón da futura escritura.

Nota: a partir do estudio das sétimas de dominante poderase facer un uso musical de tódolos intervalos melódicos disminuidos, seguidos dun movemento en senso contrario. Ó comenzo dos estudios, é preferible evitar a segunda aumentada do modo menor, mesmo cando estéa seguida da tónica.

Precaucións :

A sétima e a novena percorridas en tres notas deben incorporar un movemento conxunto.

A cuarta aumentada (tritono) en tres notas debe estar seguida dun semitón no mesmo senso.

O salto de oitava presenta-se normalmente con senso inverso á líña melódica da que parte. Sáese dil segundo o mesmo principio, volvendo cara o interior.

 

As regras harmónicas fan referencia ós movementos que se producen (e se modifican en cada acorde) entre dúas voces. Non importa que par de voces entre as catro.

Cruzamentos e unísonos

Ó comenzo dos estudios non hai ningunha razón para efectuar cruzamentos entre as voces: utilizanse segundo seu orde normal de superposición. Pode utilizarse o unísono, si é inevitable ou si hai unha bóa razón para facelo, debido ó contexto.

Movimentos entre as voces

Hai numerosos xeitos de espaciar entre elas as 4 voces. Veleiquí unhas cantas, comentadas nos números correspondentes: :

1. Intervalos case iguais entre as diferentes partes. Esta disposición coñecese como posición de cuarteto. É unha posición ideal, que soa moi ben.

2. Pódese, pola contra, isolar o baixo e agrupar as tres partes superiores. A esta disposición chámaselle ás veces a posición de piano (o baixo para a man esquerda, o resto para a man dereita).

3. Non se debe de sobrepasar a oitava entre ningunha das tres partes superiores e a súa veciña ( pero isto está permitido entre o baixo e o tenor).

4. Unha disposición particular: si se acada a oitava entre as dúas partes intermedias, as dúas voces inferiores deben formar un intervalo que non sobrepase a terceira, senón o acorde soará oco. Hai que reter esta disposición particular: os estudiantes témenna, aínda cando ésta non soa tan mal (lembrar os cursos de dictado a catro partes e tódolos erros diversos que esta disposición, rica en armonías, xeraba).

5. Unha advertencia necesaria: poden-se afastar ata a oitava as dúas voces superiores. Máis tarde verase que mesmo poden, excepcionalmente, sobrepasar a oitava durante pouco tempo se o equilibrio dos movementos melódicos o xustifica.

Observade y adoptade coidadosamente as convencións de escritura que se refiren ó senso das plicas e á colocación das ligaduras.

Movementos harmónicos

Istes son os movementos que fan cada par de voces. Hai catro clases:

Movemento paralelo: as duas voces suben ou baixan xuntas, conservando o mesmo intervalo. Frecuentemente fanno en terceiras ou en sextas (ou seus redobramentos).

O movemento paralelo está absolutamente prohibido en dous casos:

Oitavas consecutivas (diferentes) por movemento paralelo.
Quintas consecutivas (diferentes) por movemento paralelo.

Istes movementos foron xulgados demasiado vulgares e demasiado duros, dende o renacemento ata os post-románticos, quenes non os empregan (a 4 voces) máis ca moi excepcionalmente.

Movemento contrario: unha parte sube, a outra baixa, ou á inversa. É un movemento extremadamente frecuente, ben equilibrado. Non presenta inconvenientes. O exemplo seguinte mostra dous pares de voces paralelas que, por pares, evolucionan en movemento contrario:

As únicas faltas que iste movemento pode xerar, caseque por mala sorte, son:

Oitavas consecutivas por movemento contrario.
Quintas consecutivas por movemento contrario.

Aplican-se as mesmas razóns que se viron precedentemente.

Nota: chaman-se tamén, a xeito de resumo, oitavas consecutivas, quintas consecutivas, pois a prohibición é aplicable tanto para as quintas e as oitavas paralelas como para as quintas e as oitavas consecutivas por movemiento contrario.

Movemento oblícuo: unha voz queda quieta mentres a outra alónxase ou se achega. Ren a sinalar salvo no intre dun unísono: non é elegante chegar a il por parte da voz que se move. Pola contra, é interesante sair do unísono por movemento oblicuo.

Movemento directo: as dúas partes ascenden ou descenden xuntas, pero achegándose ou afastándose un pouco. Imaxinádevos un movemento paralelo que non fose completamente paralelo...